آموزش بهداشت زنانه در مدارس برای پیشگیری از بیماری‌های عفونی در میان کودکان و نوجوانان و تشکیل جامعه‌ای سالم، بسیار موثر است.
به گزارش صفحه زنان اصلاح‌وب به نقل از خبرگزاری برنا؛ صحبت درباره بهداشت و آموزش بهداشت زنانه دختران هنوز در مدارس ایران به خصوص حاشیه نشین‌ها در سایه تعصبات و تابو قرار دارد. مربیان بهداشت هر از چندگاهی تنها بهداشت دهان، مو و... دانش آموزان را بررسی می‌کنند و آموزش‌های سطحی را به آنها ارائه می‌دهند اما راجع به بهداشت جنسی و بهداشت دوران قاعدگی صحبت زیادی به میان نمی آورند. همان طوری که درباره بهداشت دهان و دندان به بچه‌ها اطلاع رسانی می‌شود، باید درباره مسائل بهداشت جنسی هم به آنها آگاهی داد.
یکی از علل اصلی افزایش عفونت‌های قارچی در میان دانش آموزان دختر، بی توجهی به مسائل بهداشت جنسی است. اماکن غیر بهداشتی که در مدارس وجود دارند می‌توانند یکی از عوامل شیوع بیماری‌های عفونی و واگیردار در دانش آموزان باشند. سرویس بهداشتی هایی که در تعارض با اسم شان هستند و تبدیل به سرویس‌های غیر بهداشتی در مدارس شده اند، یکی از محیط‌های اصلی شیوع بیماری‌های عفونتی به شمار می‌روند. نبود مایع دستشویی و نظافت هر چند روز یک بار آنها هم از دلایل مهم تبدیل شدن این اماکن به سرویس‌های غیر بهداشتی است.
در مناطق حاشیه نشین و برخی مناطق شهری خانواده هایی هستند که از فرهنگ بهداشتی صحیح برخوردار نیستند و در این مناطق و خانواده‌ها دختران بیشتر در معرض تهدید بیماری هایی از جمله بیماری‌های عفونی و قارچی قرار دارند. حالا به این فکر کنید که مدارس هم به آموزش بهداشت جنسی بی توجهی کنند و همچنان صحبت در مورد مسائل جنسی و بهداشت جنسی تابو قلمداد شود. با وجود این شرایط چه زمانی دختران باید آموزش‌های صحیح بهداشتی ببینند؟ آیا وقتی کار از کار می‌گذرد و فرد به بیماری‌های مختلف مبتلا می‌شود زمان مناسبی برای آموزش است؟
در مقاله‌ای در باب آموزش مسائل جنسی و بهداشت زنانه به کودکان و نوجوانان، جعفر ابراهیمی نوشته است: « تعصبات و باورهایی که مانع این آموزش هستند باید کنار زده شوند. باید به ویژگی‌های جنسی و سنی توجه و مسائل مربوط را بومی‌سازی کرد و محتوای آموزشی را طراحی و تدوین نمود. اگر قرار باشد محتوا را افرادی از بالا به پایین، بدون توجه به نیازهای کودکان، نوجوانان و تنوع فرهنگی، به‌صورت یکسان و با کلیشه‌های جنسیتی تدوین کنند، به آموزش پویا منجر نخواهد شد. بهترین روش برای تهیه محتوا مشارکت فعالانه کودکان، معلمان، مربیان و والدین در تدوین محتوای آموزشی است. این مشارکت می‌تواند در قالب برگزاری کارگاه‌های مشارکتی محقق شود. باید محتوای آموزشی پس از تدوین به‌صورت آزمایشی اجرا شود تا نقاط ضعف و قوت آن مشخص گردد.»
پروانه سلحشوری، نماینده مجلس شورای اسلامی، در همین خصوص به خبرنگار گروه اجتماعی خبرگزاری برنا، گفت: «از منظر نظارتی و یا قانونی مربیان بهداشت باید نظارت کامل روی بهداشت و سلامت دانش آموزان داشته باشند و در مدارس پیگیری کنند تا به نتایج مطلوب برسند. سال گذشته شخصا از طریق وزارت بهداشت برای واکسنیاسیون در جهت پیشگیری از سرطان دهانه رحم پیگیری کردم. معمولا دخترانی که بیماری‌های عفونتی پیدا می‌کنند ممکن است در آینده به سرطان دهانه رحم دچار شوند که باید قبل از اولین رابطه جنسی شان واکسن تزریق کنند تا دچار چنین بیماری‌های خطرناکی نشوند. این مسئله را بسیار پیگیری کردم اما متاسفانه به جایی نرسید.»
عضو فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی ادامه داد: «در مورد وضعیت بهداشت جنسی دانش آموزان باید دو کار در مدارس انجام شود. غربالگری دانش آموزان باید توسط مربیان بهداشت صورت گیرد. به یاد دارم زمانی اینکار را انجام می‌دادند. مربیان بهداشت درباره سلامت و بهداشت از دانش آموزان پرس وجو کنند و برای انجام آزمایش‌های مختلف به پزشکان ارجاع دهند. از طرفی دیگر بهداشت مدارس بسیار حائز اهمیت است. مدارس نباید آلوده باشند یعنی سرویس‌های بهداشتی مدارس از تمیزی، پاکیزگی و مرتب بودن همیشگی برخوردار باشند چراکه دخترها در این موارد حساس تر هستند. اگر پیشگیری صحیح صورت نگیرد آسیب‌های بسیاری از جمله نازایی در بزرگسالی را به دنبال دارد، بنابراین باید بسیار جدی گرفته شود.»
سلحشوری در رابطه با تابو بودن صحبت درباره بهداشت جنسی در برخی مناطق و مدارس گفت: «درباره بهداشت و سلامت که بسیار مهم هستند نباید تابویی وجود داشته باشد. مگر قرار است چه کسی در مدارس صحبت کند؟ مربیان بهداشتی که متخصص این حوزه هستند باید صریح با دانش آموزان صحبت کنند. صحبت و آموزش در اینگونه مسائل کمک شایانی به وارد شدن دختران به جامعه می‌کند.»
وی ادامه داد: «در کشورهای پیشرفته دنیا بودجه اصلی در دو حوزه سلامت و آموزش خرج می‌شود اما متاسفانه در ایران عکس این موضوع وجود دارد. به دلیل درآمدزا نبودن حوزه آموزش کمترین بودجه‌ها به این حوزه اختصاص می‌یابد بنابراین همیشه مشکلاتی وجود دارد و کمترین رسیدگی متوجه دانش آموزان، معلمان و کسانی است که در حوزه آموزش و پرورش کار می‌کنند.»
سلحشوری در پایان تصریح کرد: «زمانی که بودجه کافی وجود ندارد و اکثریت خانواده‌ها از سطح درآمدی پایینی برخوردار هستند و همچنان تابو صحبت درباره بهداشت جنسی در خانواده‌ها وجود دارد، طبیعی است که بیماری‌ها افزایش یابد و به تبع آن سطح بهداشت پایین تر بوده و به درجه استاندارد نرسد. تابو بودن این مسئله را توسط آموزش وپرورش می‌توان برطرف کرد آن هم از طریق برگزاری کلاس هایی که مدارس می‌توانند برای آگاهی سازی دانش آموزان و خانواده‌ها تشکیل دهند. این موضوع حتی اگر ابعاد گسترده‌ای هم نداشته باشد باز نیازمند پیگیری است.»
یک مربی بهداشت با بیان اینکه تاکنون در دوسال اخیر در مدارس راهنمایی و دبیرستان مربی بهداشت حضور نداشته، گفت: «تا به حال مربی بهداشت در مدارس راهنمایی و دبیرستان وجود نداشته است که بخواهد در خصوص بهداشت جنسی به دانش آموزان، آموزش‌های لازم را بدهد.»
وی با اشاره به اینکه در این آموزش‌ها بیشتر به نظافت فردی دانش آموزان توجه می‌شود، اظهار کرد: «دانش آموزان هیچ اطلاعاتی از زمان وقوع دوران قاعدگی شان ندارند و بیشتر مواقع اگر سوالی داشته باشند به مشاوران مدرسه مراجعه می‌کنند و بسیار کم برای پاسخ سوالات شان نزد مربی بهداشت می‌روند. دانش آموزان احساس می‌کنند مشاور به دلیل اسمی که دارد بهتر می‌تواند آنها را راهنمایی و کمک کند. »
این مربی بهداشت ادامه داد: «بسیاری از دانش آموزان راجع به عقب افتادن یا پشت سرهم اتفاق افتادن عادت ماهانه شان از ما سوال می‌کنند اما جواب مشخص است، چون هنوز بدن آمادگی لازم را ندارد. برایشان توضیح می‌دهم چون تازه عادت ماهیانه شده اید تا مدتی این روند طبیعی است. اگر حدود شش یا هفت ماه عادت ماهیانه نشدید آن موقع باید به دکتر مراجعه کنید. همچنین در رابطه با تغذیه دوران قاعدگی با آنها صحبت می‌کنم که چه چیزهایی برای مصرف غذایی آن دوران مناسب تر است.»
وی درباره علت افزایش عفونت‌های جنسی در میان دانش آموزان افزود: «زمانی که در کلاس‌ها برای آموزش نکات بهداشتی حضور پیدا می‌کنم بارها به دانش آموزان متذکر می‌شوم همیشه نوار بهداشتی به همراه داشته باشند و مرتب آن را عوض کنند. اما دانش آموز از صبح تا ساعت 1-2 بعدازظهر که در مدرسه است عوض نمی کند. خونی که از بدن می‌رود کثیف ترین خون است و بیشترین میکروب‌ها را به همراه دارد بنابراین پد بهداشتی را هر دو ساعت یک بار باید عوض کنند. استاد دانشگاهم می‌گفت در خرید نوار بهداشتی به هیچ عنوان خساست نکنید و من هم همیشه به دانش آموزانم این جمله را می‌گویم. اکثر دانش آموزانی که به من مراجعه می‌کنند بعد از عادت ماهیانه شان است که می‌گویند دچار سوزش بسیار شدیدی شده اند. در دوران عادت ماهیانه شان سوزش ادرار و عفونت دارند که دلیل آن تعویض نکردن نوار بهداشتی است.»
مربی بهداشت مدرسه راهنمایی و دبیرستان در ادامه تصریح کرد: «با استفاده از آموزش هایی که درباره بهداشت و سلامت جسمی و جنسی دیده ام دانش آموزان را راهنمایی می‌کنم اما در مواردی که کاری از دست من بر نمی آید به آنها توصیه می‌کنم حتما به پزشک مراجعه کنند.»
وی گفت: «دوست یک دختر، مادرش است. وظیفه مادی صحبت راجع به مسائل جنسی با فرزندش است تا آنها را از خطرها و بیماری‌های عفونتی جنسی آگاه کنند. اما متاسفانه آن چیزی که من در مدارس مشاهده می‌کنم صمیمی نبودن مادر و دختر است. دانش آموز به من می‌گوید خجالت می‌کشم راجع به اندام و سیکل طبیعی بدن، که همان عادت ماهیانه است با مادرم صحبت کنم و اگر دانش آموز بعدا دچار بیماری عفونتی شود می‌گوید خجالت می‌کشم به مادرم بگویم من را به دکتر ببرد.»
این مربی بهداشت افزود: «باید برای مادرها کلاس‌های آموزشی برگزار کنند تا آنها هم بتوانند اطلاعات صحیح را به فرزندان شان منتقل کنند. مشاوره‌ها برای مادران کلاس می‌گذارند اما در همان کلاس‌های آموزشی بسیار کم کاری می‌شود چون هم زمان کوتاه است و هم اطلاعات کافی در اختیار مادران قرار نمی دهند. اگر یک دختر بخواهد در حوزه مسائل جنسی آموزش‌های لازم را فرا گیرد تنها مادرش می‌تواند به او کمک کند. اما متاسفانه نقش مدرسه و معلم در آموزش و توسعه سلامت و بهداشت جنسی، کم رنگ می‌باشد.»
وی ادامه داد: «هر مدرسه یک مربی بهداشت دارد. من تمام وقت باید در یک مدرسه باشم اما چون تعداد مربیان بهداشت در آموزش و پرورش کم است مجبورم به دو مدرسه بروم. مثلا در منطقه‌ای که من مربی بهداشت هستم تنها 11مربی بهداشت وجود دارد. سطح بهداشت در مدارس راهنمایی بسیار پایین تر از آن چیزی است که بتوان تصور کرد.»
همچنین وی در پایان اظهار کرد: «بودجه‌ای که آموزش و پرورش برای مدارس راهنمایی و دبیرستان در نظر گرفته اختصاص به دو نوع قرص داده شده است. قرص ویتامین D که ماهانه بین دانش آوزان تقسیم می‌شود و و قرص آهن که هفتگی در اختیارشان قرار می‌دهیم. قد و وزن هایی که از دانش آموزان می‌گیریم و به آموزش و پرورش می‌فرستیم، همان‌ها را بررسی کرده اند و متوجه کوتاه تر شدن قد بچه‌ها شده اند. علت آن کمبود ویتامین D است. بچه‌ها روزی 20 دقیقه باید در آفتاب بنشینند اما اینکار انجام نمی شود. کمبود آهن در بین دانش آموزان دختر بسیار شدید است.»
محمد قمی، عضو کمیسیون آموزش مجلس دهم، به خبرنگار خبرگزاری برنا گفت: «بهداشت در مدارس دخترانه و پسرانه از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. مدارس به عنوان محیط اجتماعی یاد می‌شوند و در محیط اجتماعی افراد مختلف در مدارس حضور می‌یابند. یکی از مسائل مهم محیط اجتماعی بهداشت و پیشگیری از بیماری‌های مختلف است.»
وی درباره دقت و کوشش مسئولین مدرسه برای یاددهی آموزش‌های صحیح بهداشت جنسی گفت: «به دلیل حساسیت دختران، مدارس باید از سطح نظافت و بهداشت بالاتری برخوردار باشند. به منظور بهداشت و نظافت کلاس‌ها و سرویس‌های بهداشتی همچنین خطر بالای ابتلا شدن دانش آموزان به بیماری‌های عفونی، مسئولین از روش‌های مدرن تری استفاده کنند. مربیان بهداشت و خانواده‌ها توجه بسیار زیادی به یادگیری آموزش‌های صحیح بهداشت جنسی و روش‌های جلوگیری از مبتلا شدن به بیماری‌های میکروبی- عفونی دانش آموزان را داشته باشند.»
قمی در ادامه بیان کرد: «کمیسیون آموزش مجلس توجه بسیار زیادی به بهداشت مدارس دخترانه و پسرانه و همچنین محیط‌های دانشگاهی دارد و در این خصوص فعالیت‌های قابل قبولی انجام داده است.»
عضو کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی درباره ضرورت ایجاد آگاه سازی در بین دانش آموزان توسط مربیان بهداشت گفت: «والدین دانش آموزان مخصوصا مادران دقت لازم درباره رعایت کردن مسائل بهداشتی فرزندان خود را مورد توجه قرار دهند.»
این نماینده مجلس شورای اسلامی به منظور تابو بودن صحبت درباره بهداشت جنسی در برخی مدارس و خانواده‌ها تصریح کرد: «در اسلام موضوعی تحت عنوان حیا و شرم وجود دارد اما در خصوص رعایت بهداشت، حیا و شرم منافی آموزش به افراد نیست. باید خانواده‌ها و مربیان بهداشت آموزش‌های صحیح را به دانش آموزان بدهند تا در آینده دچار مشکل نشوند.
نظرات